یکی از ضروریات تشکیل جامعه سالم، تشکیل خانواده سالم است. اگر خانواده اصلاح شود جامعه نیز رو به صلاح خواهد رفت و هرچه بنیان خانواده مستحکم تر باشد بنیان جامعه نیز مستحکم تر خواهد بود.
زن و شوهر به عنوان دو رکن اصلی این محیط وظایفی را در قبال خود و فرزندان دارند که قرآن و روایات هم در این زمینه کم سخن به میان نیاورده است.
بسیاری از افراد می پرسند که چه باید بکنیم تا این ارتباط در محیط خانه برقرار شود. در قرآن برخی از این عوامل استحکام آمده است که ما به آن اشاره می کنیم :
: ایجاد فضای عاطفی
اولین مطلبی که زن و شوهر، باید مورد توجه قرار بدهند این است که محیط خانواده را محیطی همراه با صفا و صمیمیت نگه دارند برای این منظور قرآن یکسری راهنمایی ها برای ما دارد :
الف : خطاب زیبا
هر کسی دوست دارد که نام او را به خوبی صدا بزنند و از اینکه نام او به زیبایی برده شود احساس بزرگی و شخصیت می کند. امام علی علیه السلام در روایتی میفرماید: اگر دوست دارید دیگران شما را با نام نیکو صدا بزنند شما هم آنها را با نام نیکو صدا بزنید.
در سوره حجرات آیه 11 می خوانیم خداوند می فرماید : «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسى أَنْ یَكُونُوا خَیْراً مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسى أَنْ یَكُنَّ خَیْراً مِنْهُنَّ وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإیمانِ وَ مَنْ لَمْ یَتُبْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ »
(ای اهل ایمان! گروهی از شما گروه دیگر را مورد تمسخر قرار ندهد شاید آن مسخره شدگان بهتر از این مسخره کنندگان باشند وزنان هم شایسته نیست زنان دیگر را مورد تمسخر قرار دهند شاید آنان بهتر از اینان باشند.)
همانطور که در آیه مشخص است قرآن، صدا زدن نامناسب را بعد از ایمان آوردن کاری خلاف و زشت می شمارد. خالی از لطف نیست روایتی را از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) اینجا بیان کنیم حضرت می فرمایند: سه چیز است که دوستی و محبت را در میان دو مسلمان تقویت می کند اول اینکه هنگام ملاقات با خوشرویی و چهره ای گشاده برخورد کند.
دوم: برای برادر مسلمان خود جا باز کند و برای نشستن او جایی شایسته نشان دهد.
و سوم اینکه به بهترین نامی که دوست دارد او را صدا بزند.
در زندگی مشترک میان زن و شوهر اگر مصالحه و مدارا حکمفرما نباشد بدون تردید نظام خانواده از هم گسیخته خواهد شد. اگر یکی از زوجین براساس غرور و خودخواهی بخواهد سلیقه و اندیشه های فردی خود را بردیگری تحمیل کند مطمئنا راه بجایی نخواهد بود
ب : گفتگوهای محبت آمیز :
ارتباط کلامی عاطفی و دل نشین می تواند نقش بسیاری را در گرم نگه داشتن محیط خانواده داشته باشد این شیوه علاوه بر استحکام محیط خانواده، نقش موثری را هم در تربیت فرزندان به عهده دارد. خداوند در قرآن نمونه ایی از طرز سخن گفتن یکی از زنان بهشتی(آسیه) را بیان میکند که او چگونه با همسر خود (فرعون) به نرمی سخن میگوید: «وَ قالَتِ امْرَأَتُ فِرْعَوْنَ قُرَّتُ عَیْنٍ لی وَ لَكَ لا تَقْتُلُوهُ عَسى أَنْ یَنْفَعَنا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً وَ هُمْ لا یَشْعُرُونَ»(القصص : 9) در مورد طفلی که از دریا گرفته بودند(به همسرش گفت، این نوزاد نور چشم من و توست او را نکشید شاید برای ما سودی داشته باشد یا اینکه او را به عنوان فرزند خود بپذیریم.)
این بانوی شایسته با گفتگوی دلنشین و استدلال متین خود خانواده اش را از یک بحران نجات داده و همسرش را از قتل یک کودک بی گناه بازداشت.
ج : سلام کردن :
یکی از خصوصیات فرهنگ اسلامی، سلام کردن به دیگران است سلام باعث از بین رفتن کینه می شود و نوعی ابراز محبت به دیگران است
در قرآن آمده است: «فإِذا دَخَلْتُمْ بُیُوتاً فَسَلِّمُوا عَلى أَنْفُسِكُمْ تَحِیَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبارَكَةً طَیِّبَةً كَذلِكَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآیاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُون »( 24 نور ) (هرگاه به خانه ای وارد می شوید(اگر کسی هم در آنجا نباشد) بر خودتان سلام کنید سلام خوش آمدی است مبارک و پاکیزه از جانب خدا، پروردگار متعال اینگونه آیات خود را بر شما آشکار می کند تا درمورد آنان به تفکر و اندیشه بپردازید.)
آنان شایسته است عفو کنند و از لغزش های دیگران چشم بپوشند آیا دوست نمی دارید که خداوند نیز شما را عفو کند البته که خدا آمرزنده و مهربان است
و در سوره ابراهیم آیه 23 خداوند سلام را تحیت بهشتیان می داند «تَحِیَّتُهُمْ فیها سَلامٌ» از امام صادق علیه السلام هم روایت است که خطاب به مردان میفرماید: وقتی که مردی از بیرون به خانه می رود به اعضای خانواده بویژه همسرش سلام کند
مشورت استفاده از فکر دیگران است و باعث راهنمایی انسان در امور زندگی می شود از طرفی مشورت با خانواده در امور مرتبط و لازم خود باعث ایجاد علاقه ،احترام به افکار دیگران و همچنین تقویت ارتباط خانواده و لطافت روح حاکم بر خانه و خانواده میگردد.
در قران کریم هم نقل شده است که تبادل افکار میان فرعون و همسرش و نتیجه رأی مشاوره آنها باهم موجب نجات جان یکی از پیامبران الهی شد . همانجا که خداوند فرمود:«وَ قالَتِ امْرَأَتُ فِرْعَوْنَ قُرَّتُ عَیْنٍ لی وَ لَكَ لا تَقْتُلُوهُ عَسى أَنْ یَنْفَعَنا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً وَ هُمْ لا یَشْعُرُونَ»(القصص : 9) (همسر فرعون گفت: این کودک نور چشم من و توست او را نکشید شاید به ما سودمند باشد یا او را به فرزندی بپذیریم.) و در سوره بقره آیه 233 به مشورت زن و شوهر در مورد چگونگی رفتار با کودک شیرخواره اشاره کرده و می فرماید: «فَإِنْ أَرادا فِصالاً عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَیْهِما» (اگر آن دو با مشورت و رضایت یکدیگر بخواهند کودک را زودتر از شیر بازگیرند گناهی بر آنها نیست.) و در سوره شوری آیه 38می فرماید: « وَ أَمْرُهُمْ شُورى بَیْنَهُم » اهل ایمان با همدیگر مشورت می کنن. میوه و ثمره امر مشورت میان زن و شوهر در خانه چیزی جز تحکیم روابط و نظام خانواده نیست.
2: عفو و گذشت
هر زن و شوهری در زندگی خود دچار لغزش هایی در طول زندگی می شوند و هیچ کس غیر معصومین (علیهم السلام) از این امر مستثنی نیستند.
در زندگی مشترک یکی از علل مهم اختلافات خانوادگی عدم تحمل و کم صبری زوجین است که البته این قبیل مسایل بیشتر در ابتدای زندگی اتفاق می افتد که اگر به درستی مهار نشود می تواند عامل مهمی در دامن زدن به اختلافات شود. بهترین روش در تقویت بنیان خانواده توسل به عفو، گذشت و بردباری در مقابل خطاهای یکدیگر می باشد. به همین جهت قرآن کریم در سوره نور آیه 22می فرماید: « وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیم» (آنان شایسته است عفو کنند و از لغزش های دیگران چشم بپوشند آیا دوست نمی دارید که خداوند نیز شما را عفو کند البته که خدا آمرزنده و مهربان است.»
3: خدمت به خانواده
تامین نیاز های خانواده از جمله وظایف مرد است او با این عمل خود، علاوه بر ایفای نقش مدیریت در خانه رضایت همسر را نیز بدست می آورد. خدمت به خانواده موجب گرمی کانون خانواده و نزدیکی دلها به همدیگر و نوعی آموزش عشق و محبت و خدمتگذاری به فرزندان است. این عمل والا و پسندیده در میان آیات الهی از شیوه های مردان خدا و پیامبران الهی شمرده شده چنانکه در داستان سفر حضرت موسی به همراه خانواده اش به ناحیه مصر،در آیه 10 طه می فرماید: « إِذْ رَأى ناراً فَقالَ لِأَهْلِهِ امْكُثُوا إِنِّی آنَسْتُ ناراً لَعَلِّی آتیكُمْ مِنْها بِقَبَسٍ أَوْ أَجِدُ عَلَى النَّارِ هُدى» (موسی به خانواده اش گفت: اندکی مکث کنید که من آتشی می بینم شاید شعله ای از آن را برای شما بیاورم یا بوسیله این آتش راه را پیدا کنم.)
شکوفایی روحیات جدید، کسب تجارب ویژه برای فرزندان ،مشاهده اعجاز طبیعت ،شناخت بیشتر نسبت به قدرت الهی و صله ارحام همه و همه موجب استحکام بیشتر پیوند خانواده و همچنین کسب پاداشهای معنوی میگردد که همه اینها دستاوردهای سفر خانواده است
4: سفرهای خانوادگی
اعضای خانواده که معمولاً در منزل تنها هستند بویژه در عصر ما که زندگی های شهری و ماشینی موجب شده افراد در خانه ها بمانند و کمتر به بیرون رفتن نیاز پیدا می کنند رفتن به سفرهای زیارتی و تفریحی به همراه خانواده از جمله ضروریات زندگی محسوب میشود. این امر آثار و برکات تربیتی، اخلاقی و آموزشی فراوانی به همراه دارد.
شکوفایی روحیات جدید، کسب تجارب ویژه برای فرزندان ،مشاهده اعجاز طبیعت، شناخت بیشتر نسبت به قدرت الهی و صله ارحام همه و همه موجب استحکام بیشتر پیوند خانواده و همچنین کسب پاداشهای معنوی میگردد که همه اینها دستاوردهای سفر خانواده است. قرآن کریم نیز به نوبه خود در میان آیات آسمانیش به سفرهای خانوادگی اشاره دارد. در سیره اهل بیت (علیهم السلام) نیز از این گونه موارد زیاد گزارش شده است. سفر حضرت ابراهیم به همراه خانواده به سرزمین وحی و کعبه معظمه، مسافرت حضرت موسی به همراه همسرش صفورا از مدائن به مصر، سفر خانوادگی حضرت یعقوب از کنعان به سوی مرکز حکومت یوسف(علیه السلام) نمونه هائی از سفرهای خانوادگی است.
5: مصالحه و مدارا
در زندگی مشترک میان زن و شوهر اگر مصالحه و مدارا حکمفرما نباشد بدون تردید نظام خانواده از هم گسیخته خواهد شد. اگر یکی از زوجین براساس غرور و خودخواهی بخواهد سلیقه و اندیشه های فردی خود را بردیگری تحمیل کند مطمئنا راه بجایی نخواهد بود.
قرآن در این زمینه می فرماید: «وَ إِنِ امْرَأَةٌ خافَتْ مِنْ بَعْلِها نُشُوزاً أَوْ إِعْراضاً فَلا جُناحَ عَلَیْهِما أَنْ یُصْلِحا بَیْنَهُما صُلْحاً وَ الصُّلْحُ خَیْرٌ وَ أُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ وَ إِنْ تُحْسِنُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبیراً»(النساء : 128)
(اگر زنی از ناسازگاری و رویگردانی شوهرش بیم داشته باشد مانعی ندارد که با هم صلح و سازش کنند)
زن یا مرد می توانند با چشم پوشی از پاره ای حقوق خود با همسرشان مدارا کنند چرا که مصالحه و مدارا بهترین راه زندگی است. کوتاه آمدن در مسائل خانوادگی مانند خطای همسر و فرزندان و یا حساس نشدن درمقابل عادات و سلیقه های ناموزون اعضای خانواده، سعادت دنیا و آخرت و عزت و سربلندی در پی دارد و بنیان خانواده را از تزلزل و سستی باز می دارد .
منبع : وبلاگ رهپویان قرآن
