در سوره احزاب، خطاب به رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) می فرماید: «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْناكَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذيراً * وَ داعِياً إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنيراً * وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنينَ بِأَنَّ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ فَضْلاً كَبيراً * وَ لا تُطِعِ الْكافِرينَ وَ الْمُنافِقينَ وَ دَعْ أَذاهُمْ وَ تَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَ كَفى بِاللَّهِ وَكيلاً»؛ «ای پیامبر! ما تو را به عنوان گواه، و بشارت دهنده و انذار کننده فرستادیم، و تو را دعوت‌کننده به سوی خدا به فرمان او قرار دادیم و چراغی روشنی بخش، و مؤمنان را بشارت ده که برای آنان از سوی خدا فضل بزرگی است؛ و از کافران و منافقان اطاعت مکن، و به آزارهای آنها اعتنا منما، بر خدا توکل کن، و همین بس که خدا حامی و مدافع (تو) است.
در این دو آیه ، پنج توصیف برای پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)آمده است.
1. «شَاهِداً»: شاهد بر اعمال مردم از ایمان و کفر و طاعت و معصیت، تا در قیامت گواهی دهند.
2. «مُبَشِّراً»: بشارت دهنده نیکوکاران به بهشت و پاداش بی پایان پروردگار.
3. «نَذِیراً»: هشداردهنده کافران و منافقان به دوزخ و عذاب دردناک الهی.
4. «دَاعِیاً اِلَی اللهِ بِاِذنِهِ»: دعوت کننده به سوی خدا به فرمان او، منظور از دعوت به سوی خدا: دعوت به ایمان به توحید و یگانگی خدای سبحان است که لازمه آن ایمان به دین خدا می باشد.
5. «سِرَاجاً مُنِیراً»: چراغ فروزان و نورافشان. به گونه ای که مردم به وسیله او از تاریکی شقاوت و گمراهی نجات یافته و به سعادت ابدی رهنمون شوند.
*********
در دو آیه پایانی سوره توبه که به گفته بعضی از مفسران، آخرین آیاتی است که بر پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) نازل شده است، خداوند می‌فرماید: «لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ حَريصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنينَ رَؤُفٌ رَحيمٌ * فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ»؛ «به یقین، رسولی از خود شما به سویتان آمد که رنج های شما بر او سخت است؛ و اصرار بر هدایت شما دارد؛ و نسبت به مؤمنان، رؤوف و مهربان است. اگر آنها (از حق) روی بگردانند، (نگران مباش) بگو: خداوند مرا کفایت می کند، هیچ معبودی جز او نیست، بر او توکل کردم، و او صاحب عرش بزرگ است.»
خدای سبحان، در آیه اول همه مردم را مورد خطاب قرار داده ، و علاوه بر عنوان «رسول» با بیان پنج صفت از صفات پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله)به تمام مردم ـ اعم از مؤمن، کافر و منافق ـ گوشزد می کند که سخت‌گیری های پیامبر و قرآن، و خشونت های ظاهری که نمونه هایی از آن در همین سوره (توبه) بیان شده است، همه به خاطر عشق و علاقه پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) به هدایت و تربیت و تکامل و سعادت مردم است.
آن صفات پنجگانه به شرح زیر است:
پیامبری از خودتان
«لَقَد جَاءَکُم رَسُولٌ مِن اَنفُسِکُم»؛ پیامبری از خودتان به سوی شما آمده است. تعبیر «من انفسکم» به جای «منکم» بیانگر شدت ارتباط پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) با مردم است، گویی پاره ای از جان مردم، و از روح جامعه در شکل پیامبر ظاهر شده است! و به همین دلیل، تمام دردهای آنها را می داند، از مشکلات آنان آگاه است، و در ناراحتی ها و غم ها با آنان شریک می باشد، و با این حال تصور نمی شود که سخنی جز به نفع مردم بگوید، و گامی جز در راه سعادت آنها بردارد.
ناراحتی مردم، پیامبر را ناراحت می کند
«عَزِیزٌ عَلَیهِ مَا عَنِتُّم»؛ هر گونه ناراحتی و ضرر و زیانی به شما برسد، برای او ناراحت کننده است.
یعنی او از رنج های شما رنج می برد، و اگر اصرار بر هدایت شما و جنگ های طاقت فرسای پرزحمت دارد، آن هم برای نجات شما و برای رهایی تان از چنگال ظلم و ستم، و گناه و بدبختی است.
علاقه شدید پیامبر (ص) به هدایت مردم
«حَرِیصٌ عَلَیکُم»؛ او، به هدایت و سعادت شما علاقه شدید دارد و به آن عشق می ورزد.
اشاره به این که او، خیر و سعادت، ترقّی و پیشرفت و خوشبختی شما را می خواهد، اگر شما را به میدان های پرمرارت اعزام می دارد، و اگر منافقان را تحت فشار شدید می گذارد، همه اینها به خاطر عشق و علاقه به آزادی، عزّت، شرف و هدایت شما، و پاکسازی جامعه شما می باشد.
«رئوف» و «مهربان»
«بِالمُؤمِنِینَ رَئُوفٌ رَحِیمٌ»؛ او نسبت به مؤمنان رئوف و مهربان است. یعنی هر گونه دستور مشکل و طاقت فرسایی را که می دهد، آن هم یک نوع لطف و محبت از ناحیه او می باشد.
* توصیف پیامبر اسلام با دو صفت الهی
مرحوم طبرسی می گوید: بعضی از علمای گذشته گفته اند: خدای سبحان برای هیچ یک از پیامبران، دو نام از نام های خود را در یک جا جمع نکرده جز برای پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) که درباره اش فرموده: «بِالمُؤمِنِینَ رَئُوفٌ رَحِیمٌ» و درباره خودش نیز فرموده «إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُفٌ رَحيمٌ»؛ بدین ترتیب دو صفت از صفات خدا در یک آیه به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) نسبت داده شده است.
